Botanical Name : Oryza sativa L

English : Rice / Paddy

Hindi : Dhan / Chawal


    Buh chin dan hi chanchinbuah te kan ziak tawh thin a, Radio-ah pawh kan sawi tawh thin a. A sawt em aw? Kan sawi leh ziak ang ringa zawmtute chuan thingtlang lova ruah vantla ringa an chin emaw, leiletah tui lak nen an chawm emaw hlawkpui hlein an insawi a, an zawngchhang hle hlawm a ni. Ei leh bara mahni intodelh tuma tan kan lak mek lai hian mithiamten theihtawp an chhuah dante, kan tan tan an lak dante hi hrethiam ila, an duh ang hi pawmin zawm ila, kan duh ang ngeiin kan buh leh bal thar a hlawkin a lo pung chak zawk ngei ang.


    Thlasik buh chin dan tih hian kan buh chin dan pangngai ai hian a danglam hran em em lo. Amaherawhchu kum khata buh tum hnih tum thum thar tuma hma kan lak mek bawhzuina a ni a. Chik taka zir leh hriat ngai erawh chu a awm dawn a. Chung zingah chuan a chin hunte, Sik leh sate, ruahtui tlak dan leh tui pek dan te, buh chite, a kui dante hi hriat atan a pawimawh zualte an ni. I lo ngaihtuah ho dawn teh ang.


CHIN HUN  :


    Mizo tawnga 'Thlasik Buh' kan tih tak mai hi 'Agriculture tawng' chuan 'Rabi Rice' an ti mai a. Chutia an tih loh vek pawhin Summer rice emaw Spring rice emaw an ti bawk. Chu chu Nipui buh emaw thal buh tihna emaw a ni leh daih thung a. A chhan chu a seng hun hi February thla atanga April thla lam daih anih avang a ni awm e. A thar tlai deuh phei chu May thlaa sengte pawh a awm. Chuti nise buh chi kui hun emaw a tuh hun emawte chu November thla bul atanga December thla hi a ni a. January thla chhunga phun sawn zawh hman ngei tur a ni. Scientist thenkhat chuan thlasik buh phun sawn hun tha ber chu December thla tawp lam leh January thla laihawl inkar vel hi niin an sawi. A hun chhungah rau rau hian a tlai lam hi um loh a tha. Tlai lutuk chu buh kung nget leh rannung chimawm bakah natna te pawn a tlak buak duh bik a ni.


BUH CHI KUANG SIAM DAN ;:


    Buh chi kui tiah hlimte chu khawvawtin a hmehin a than a thut phah thei. Hei hi pumpelh turin emaw hetiang khawvawt in a hmeh pawha a than tibahlah lo turin buh chi kuang 40 metre bialah ran zun leh ek leitha tin 2 leh nitrogen leh phosphorus 400gm ve ve pek leh a tha. Nitrogen 400gm leh phophorus 400gm bawk pe turin urea 528gm leh DAP 870gm emaw urea leh SSP 2.5kg emaw pe ila a tawk. Heng ran ek leitha leh fertilizer te hi uluk taka buh chi kuang buatsaih laiin leia leh pawlh tur a ni. Chu chu buh chi kui dawn tihna a ni.

Source : Lalthanzuala
MSc.(Ag) ,Agro, PG Dip.Agmark
Thlai chin dan
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Mizoram
Page No : 26 - 29
First Edition-2011


BUH PHUN SAWN  


    Buh chi chu a upat hmain phun sawn tur a ni. A hma lama sawi tawh angin January thla chhung ngei nise. Phun bit dan tawk chu a tlar kar ft. chanve, a bi inkar inches 4 nise a tawk. Ngil tak leh pawnlang deuha phunin zung a kaih hma a, a nung rang bik. Tin, a peng pawh a tam duh zawk bawk, inches 2 a thuka phun hi a tawk. A chang bul ber hi duma kan phun pil chuan a peng har. Thlasik buhte leh buh thar rang hote hi chu bit deuhva phun tur a ni a, meter khat bialah buh bi 60-70 tal a awm tur a ni. Hetinga zinga kan phun theih loh pawhin sq. meter khat biala buhbi 50 tal awm thei turin a tlar inches 8 a inhlat leh a bi inkar inches 4 a inhlat nise a tawk.

    Buh chi upat zawng chu hetiang hi nise a tha. Hnah 4-5 a neih vel emaw, chang a neih hma vel hi phun hun a ni. A thar hma zual chu ni 15 aiin a upa tur a nilo. Tin, bi khatah buh chi 2-3 bak phun a tul lo. Duh aia upa a phun a ngaih chuan bi khatah 5-6 te pawh a thi tur huanga phun tur a ni.


TUI PEK  :


    Mizoramah hi chuan kan tuilak tam berte hi chu kawrte tui, fur tuihna pun laia awm, thala kang leh mai te an ni ber a. Hetiang anih avang hian fur ruahtui a kang hnu hi chuan tui lak tur kan haih chhama thlasik leh thal lamah te chuan leilet ah buh kan ching thei lo a ni leh mai zel a. Hei hi hriain Agriculture Department chuan tuilak lamah theihtawp a chhuah a, tui kawng pakhat mi 10 emaw a aia tam pawna an intawm theih turin a siam nual tawh a, hma a lak chhunzawm mek zel a ni. Kum 2009-2010 thleng hian Minor Irrigation project siam zawh tawh 347 zet kan nei tawh a, a chawm tawk leilet zau zawng (CCA) chu 13682 Ha. a hisap a ni. Project siam mek 64 leilet hectare 3128 chawm thei tura hisap a awm bawk. Hetih lai hian Agriculture Department (Crop Husbandry) report-ah chuan kum 2009-10 chhung hian tuilaka chawm buh chinna ram zau zawng chu hectare 3803 chauh a la ni. Hei hi kum khat chhunga buh vawihnih tal kan thar theih nana tih a ni. Buh tum hnih kan ching lo a nih pawhin Rabi thlai dang pawh kan ching thei anga, kan leilet tangkai leh khat zawkin kan hmang thei ang.

    Chutichuan, thlasik buh, leileta chin nana kan tui mamawh dan chu uluk taka lei kawi theihna khawp kan neih bakah buh phun lai atanga phun hnu chawlh kar khat chhung vel pan tea tuia chimtir tur a ni a, chumi hnu atang chuan a par hnu ni 10-12 vel thleng emaw seng hma ni 15 thleng inches hnih vela thukin tuiin a chim tur a ni. Buh par hma ni 20 atanga a par hnu ni 10 chhung vel hian buhin tui a tlachham tur a nilo.

    Buhin tui a mamawh zual hun laite chu a pen laite, a tul zum atanga a par hun chhung leh a par hnu ni 10 thleng vel te hi a ni. Hetianga duh khawp tui kan hmuh loh emaw tui a tlem deuh hian System of Rice Intensification (SRI) dana buh chin hi a rem viau dawn a ni.


THLASIK BUH ATANA CHIN TURTE  :


    Thlasik buh a chin atana buh chi kan thlan dawnin tih mai mai chi a ni lova, chuvangin heng hi rilrua hre rengin chin tur kan thlang tur a ni.

    1.  Buh thar hlawk (High Yielding Variety kan tih ang hi) an ni ngei tur a ni. Thar hlawk chi hian a thar hlawk lo ho hi thlak kan tum reng a ngai.

    2. Buh thar rang kan um a tha. Kan ruahtui tlak dan leh tui lak tur kan neih that tawk loh dan te hi hre reng ila. He tih lai hian buhin tui a mamawh tam em em bawk si. Chuvangin buh thar rang chin hi thil pawimawh tak a ni.

    3.  Khawvawt tuar thei buh (cold tolerant) chin a ngai. Tunlaiin Scientist ten khawvawt ngam turin buh chi thar an siam chhuak nual tawh a, thlasik hun laia chin a nih avangin khawvawt haw lo chi kan thlan a tha ang.

    Chuti lo nise, heng buhte hi thlasik buh atana chin tlak awm an ni thei ang.

    1.  Kalinga I : Ni 110 a thar, hectare 1 a ton 4 thar phak, khawvawt ngam.

    2.  Kalinga II : Ni 115 a thar, hectare 1 a ton 4.5 thar phak, khawvawt ngam.

    3.  Ratna : Ni 120 a thar, hectar 1 a ton 5 thar phak.

    4.  Sarasa : Ni 120 a thar, hectare 1 a ton 5 thar phak.

    5.  Kalinga III : Ni 85 a thar, hectare 1 a ton 3.5 thar phak. Khawvawt ngam.

    6.  Neela : Ni 90 a thar, hectare 1 a ton 4 thar phak.

    7.  Bala : Ni 105 a thar, hectare 1 a ton 4 thar phak. Khawro tuar thei.

    8.  Annada : Ni 105 a thar, hectare 1 aton 5 thar phak.

    Heng bakah hian IR36, Rudra, Shariker, Heera, Pusa 2-21, Cauvery, Krishna, Mahsurite pawh hi thlasik buh atana chin chi an ni.

    Thlasik buh chingtute hriat atana pawimawh thil engemaw zat kan sawi tawh bakah hengte hi chhinchhiah bawk ila a tha ang.


LEITHA A CHAWM  


    Fertilizer leh ran ek leitha emaw hnim hnah tawih leitha kan buh chawm nan kan pe tur a ni a. Kan pek dan tur chu kan lo lei endikna result mila tih nise. Chutianga endik a nih loh chuan hetiang hian leilet hectare 1 a zau ah pek tur a ni.


Table 2 :

Sl.No             Buh                   Fertilizer pek tur zat(Kg/Ha)
          Leichhiaah             Leitha deuh vah
    Urea     DAP     MOP     Urea     DAP     MOP
1. Tharrang tan 104 65 50 70 43 33
2. Tharrang leh thar tlai inkar tan 140 86 66 104 65 50

    A pek dan chungchangah chuan Nitrogen pek tur zat hmun li a thena hmun khat leh phosphorus leh potash zawng zawng leikawi hnuhnun ber ruala pek (kawitel) vek tur a ni a. Nitrogen pek tur zawng zawng zatve chu buh phun hnu chawlkar hnih velah pek leh tur a ni a. A la chuang hmun li a thena hmun khat chu buh vuihma ni 20 velah pek leh tur a ni.


HLO THLAWH  :


    A hun taka hlo thlawh hi a pawimawh em em. Hnim hian thlai chaw, boruak, nieng leh tui a lo chuh ve avanga buh leh thlai dang tana chimawm leh thlawhfai ngai a ni. Buh phun hnu chawlhkar thum vel atanga hlo hi thlawh tan tur a ni. Kuta thlawh hi harsatna a awm ta fova, chuvangin hlo tur hi kan hmang lar tain a tangkai hle. Buh hmuna hlo tur hman lar zualte chu MCPA, 2, 4D, Butachlor Benthiocarb, Propalin leh Nitrofen te an ni


    Aw le, thlai rannung leh natna laka venhim thu te, leh kawng dang tam tak sawi tur pawimawh tak tak a la awm nual mai. Buh thar rang chin dan leh Hybrid buh chin dan a mi kha hman chuan, a tul dan ang zel in Agriculture mithiamte kan rawn zel dawn nia.

Download